Malcolm reageert: op de clichés over terroristische aanslagen

Ik heb lang nagedacht over de vraag of ik al dan niet iets zou schrijven over al die terroristische aanslagen van de voorbije dagen en jaren. Uiteindelijk heb ik besloten het toch maar te doen. Ik erger me namelijk te hard aan de berichtgeving in de media en aan de meningen van allerlei zogenaamde experts die dan mogen opdraven om gebakken lucht aan de man te brengen.

Ik ben van mening dat de discussies over al die terroristen en hun aanslagen aan de essentie voorbijgaan. Ze worden gekaapt door politieke agenda’s, oppervlakkigheid, intellectuele luiheid en het tekort aan tijd en budgetten waaronder onze journalistiek gebukt gaat. De betrokkenen nemen niet de moeite eens hard na te denken over wat er nu precies aan de hand is. Blijkbaar is het gemakkelijker of lucratiever gewoon in te spelen op de veralgemeende clichés die de berichtgeving al gedurende jaren domineren.

Wat we te horen of te lezen krijgen, is altijd hetzelfde. De dader is een radicale moslim. De dader is gerekruteerd door IS. De dader heeft de aanslag gepleegd met het doel zo veel mogelijk mensen te doden. De dader beschouwt de aanslag als zijn bijdrage aan de internationale strijd tegen het verfoeide Westen. Meestal volgt hierop vanuit progressieve hoek de aanvulling dat we niet enkel de strijd moeten voeren tegen de terreur, maar ook tegen de oorzaken die mensen tot terrorisme aanzetten. Geen enkele, maar dan ook geen enkele, van die stellingen is correct.

Aangezien de meeste daders hun aanslag niet overleven, hetzij omdat ze zichzelf opblazen, hetzij omdat ze door de politie worden neergeschoten, moeten we ons nadien altijd behelpen met verklaringen van nabestaanden, van familieleden tot vrienden, collega’s of zelfs voormalige strijdmakkers die wel levend zijn gevat. Zij schetsen vaak een beeld dat de bovenvermelde clichés ontkracht, maar om een of andere reden zet dit onze media er niet toe aan zelf aan het denken te slaan of conclusies te trekken.

De meeste daders zijn helemaal niet zo fanatiek religieus. Meestal worden ze enkel tijdens de laatste weken plots vroom. Veel daders en aspirant-daders die zijn gearresteerd, blijken amper iets van de Koran af te weten. Men zou uit die paar bezoeken aan een verdachte moskee de weken voor hun aanslag kunnen afleiden dat ze plots zijn geradicaliseerd, maar volgens mij is dit de verkeerde omschrijving. Een religieuze fanaticus kent zijn eigen geloof en bestudeert gedurende lange tijd allerlei heilige teksten. Het gedrag van die plots bekeerde daders lijkt meer op een bevlieging. Dat iemand afstand van zijn vroegere levensstijl wil nemen, betekent echter niet dat hij plots een doorleefde gelovige is geworden.

De meeste daders zijn helemaal niet door IS gerekruteerd of aangestuurd. Er zijn er zo wel geweest, maar de aanslagen die vanuit Syrië of Irak worden gepland, beginnen stilaan een zeer kleine minderheid te vormen. Meestal gaat het om lokale daders waar de top van IS geen vat op heeft of zelfs niet van weet dat ze bestaan. Sommigen benoemen zich tot lid van IS zonder de organisatie ten gronde te kennen. Anderen plegen een aanslag die dan een paar dagen later door de totaal onvoorbereide en soms zelfs gewoon stomverbaasde propaganda-afdeling van IS wordt opgeëist. De organisatiestructuur en de effectiviteit van IS wordt door de Westerse media zwaar overschat, waarschijnlijk omdat sensationele berichten meer lezers of kijkers aantrekken.


De meeste daders maken helemaal niet zo veel doden als men uit de hysterie in sommige media zou kunnen afleiden. Er zijn uitzonderingen, maar meestal gaat het om een beperkt aantal slachtoffers. De rode draad is echter wel dat de dader het meestal niet overleeft en dat lijkt me de kern van de zaak. De belangrijkste daad die deze plegers van aanslagen stellen, is niet de moord op hun slachtoffers, maar hun eigen zelfmoord. Ze weten niet op voorhand hoe succesvol ze zullen zijn. Ze weten niet hoeveel slachtoffers ze zullen maken of hoe hun plan in de praktijk zal werken. Wat ze echter wel weten, is dat ze het zelf niet zullen overleven. Mijn stelling is dan ook dat bijna al deze aanslagen gevallen zijn van zelfmoord. De andere slachtoffers dienen enkel om die zelfmoord nog meer aandacht te bezorgen.

De meeste daders denken niet na over de grotere oorlog waar hun aanslag zogezegd een onderdeel van zou vormen. Daar is het hen niet om te doen. Ze associëren zich, al dan niet openlijk door middel van een videoboodschap of zo, wel met een internationaal conflict, maar eigenlijk is dat vooral een middel om hun eigen daad meer in de verf te zetten, om meer persaandacht te krijgen en om hun eigen naam een nog beruchtere bijklank te geven.

De meeste daders passen niet in het clichébeeld van de achtergestelde, onderdrukte minderheid die zich verzet tegen de buitenlandse agressor. Ze voeren geen strijd tegen het decadente Westen. Uit de boodschappen die ze zelf verspreiden, blijkt vaak dat ze zich buitengesloten voelen. Ze krijgen niet de kansen die ze willen en zien voor zichzelf niet de bloeiende toekomst waarvan ze ooit hebben gedroomd. Als iemand zich afzet tegen het decadente Westen wil hij daar helemaal geen toekomst opbouwen. Hij wil helemaal geen succes in een samenleving die hij minacht. Maatschappelijke frustraties over ongelijkheid hebben enkel zin indien iemand in deze westerse samenleving als gelijke wil worden beschouwd en heeft geen enkele zin indien iemand diezelfde samenleving liefst zou vernietigen.

Als wij, de potentiële slachtoffers van toekomstige aanslagen, een strijd voeren, is het niet de war on terror. Het is geen strijd tegen religieus fanatisme, tegen ideologische onverdraagzaamheid of tegen een verouderd wereldbeeld dat niet met onze idee van vooruitgang te verzoenen valt. Dit is een strijd tegen een nieuwe manier om wanhoop tot uiting te brengen. Men zegt wel eens dat de meeste mensen die een zelfmoordpoging ondernemen dat vooral doen om aandacht voor hun problemen te vragen. Ik stel voor dat onze beleidmakers hier eens over nadenken alvorens deze individuen met een laag zelfbeeld en een gebrek aan toekomstvisie gemakkelijkheidshalve allemaal samen terroristen te noemen enkel en alleen omdat dit beter met hun eigen politieke agenda overeenkomt. Als we deze strijd willen voeren met agenten in plaats van psychologen zullen uitsluitend de begrafenisondernemers er wel bij varen.