Het is een tijdje geleden dat ik nog een blogpost in deze reeks heb kunnen publiceren, maar op woensdag 13 juni 2018 heeft het Vlaams Parlement een actualiteitsdebat gehouden over de stijgende armoede in Vlaanderen. Een dergelijk onderwerp levert natuurlijk altijd genoeg munitie op om zowat heel de politieke klasse belachelijk te maken, maar ik wil me tot een voorbeeld beperken.
Ik wil niet ingaan op de asociale boodschap van het Vlaams Belang, een partij die natuurlijk van de gelegenheid gebruik maakt om de schuld in de schoenen van allochtonen in het algemeen en vluchtelingen in het bijzonder te steken. Hun boodschap is ondertussen te voorspelbaar om er nog aandacht aan te schenken. Ik heb het liever over de woorden van Freya Saeys, Vlaams volksvertegenwoordiger namens Open Vld, huisarts in bijberoep en ondanks het feit dat ze onlangs 34 jaar oud is geworden nog steeds voorzitter van de Jong VLD-afdeling van Lebbeke.
De stommiteit kan eigenlijk worden samengevat in dit ene letterlijke uittreksel uit haar toespraak: “een job is en blijft de beste garantie tegen armoede”. Als mevrouw Saeys ook maar enige ervaring met armoede zou hebben, zou ze goed beseffen dat dit complete nonsens is, maar dat is natuurlijk te veel gevraagd voor iemand die uit vrije wil een economisch model verdedigt dat we enkel in de praktijk kunnen brengen door mens en natuur te vernietigen.
Waarom denken zo veel mensen, vooral of bijna uitsluitend mensen die het kapitalisme steunen of toch minstens tolereren, dat werk de sleutel is om uit de armoede te klauteren? Het is nochtans simpel. Mensen zonder werk lopen inderdaad meer risico op armoede en mensen met werk lopen minder risico in de armoede te belanden. Dat heeft echter niets met hun werk te maken. De beste garantie om niet in de armoede te belanden, is een vast en voldoende hoog inkomen. Of dat inkomen nu uit werk of uit een andere bron komt, is eigenlijk niet zo relevant. Zo lang het inkomen voldoende hoog is en elke maand op de rekening terechtkomt, is er niet echt een probleem.
Men zou dit natuurlijk kunnen interpreteren als een verdoken pleidooi voor een basisinkomen, een idee die al langer circuleert, maar de verdedigers blijven volhouden dat dit kan worden gefinancierd door de btw op consumptiegoederen te verhogen. Ik vraag me af wat ik heb aan een maandelijks basisinkomen van 1.000 euro indien de maandelijkse levenskosten ten gevolge van de btw-stijgingen tegelijkertijd met 1.500 euro toenemen. Maar goed, dat is een ander debat.
Het belangrijkste probleem met de uitspraak van mevrouw Saeys, een backbencher waar de gemiddelde lezer waarschijnlijk nog nooit van heeft gehoord en wiens Wikipedia-pagina vijf tekstregels telt [1], is nog steeds dat werk helemaal geen uitweg uit de armoede garandeert. Er zijn genoeg mensen die hard werken en toch in de armoede blijven hangen en er zijn eigenlijk ook wel een heleboel mensen die niet werken zonder daarom plots in armoede te vervallen.
Werk biedt enkel de garantie dat iemand niet arm is of zal blijven indien dat werk ook voldoende wordt verloond en indien de betrokkene lang genoeg aan het werk kan blijven. Open Vld is echter een van die partijen [2] die het niet erg vinden dat steeds meer mensen met nepcontracten aan het lijntje worden gehouden, van tijdelijk interimpostje naar pseudocontract strompelen, door de RVA uit de statistieken worden gehouden omdat ze in een of ander verplicht maar verder vrij zinloos tewerkstellingstraject zitten of hun loon steeds verder zien dalen omdat het management nu eenmaal competitief wil zijn met fabrieken in landen waar ongeletterde kindjes het werk verrichten in ruil voor genoeg kleingeld om dagelijks een bedorven broodkorst te kunnen kopen.
Ik beweer niet dat ik het armoedeprobleem met een enkele maatregel kan oplossen, laat staan dat ik iedereen met een enkele blogpost daarvan zou kunnen overtuigen. Maar ik ben wel in staat stommiteiten te herkennen en de uitspraak van mevrouw Saeys getuigt van twee specifieke vooroordelen die echte oplossingen in de weg staan.
Ten eerste gaan veel mensen van rechtse signatuur er automatisch van uit dat elk individu verantwoordelijk is voor zijn eigen problemen en bijgevolg ook zelf voor de oplossingen moet zorgen. Zeker in deze context klopt dit niet. Zelfs met een vaste baan zal iemand die met zware schulden vertrekt de armoede nooit ontstijgen.
Ten tweede gaan die mensen er tevens uit dat bedrijven ook maar een seconde met het lot van hun werknemers inzitten. Voor grote bedrijven zijn werknemers niet meer dan gebruiksvoorwerpen die men bij de hand houdt zo lang ze nuttig zijn en vervolgens wegwerpt als ze niet langer nuttig zijn. Indien we op de private sector rekenen om de mensen met vast werk uit de armoede te houden, moeten we die sector ook dwingen om voldoende mensen aan een voldoende hoog loon aan te werven om die doelstelling waar te maken. Nu komt het de bedrijven beter uit zo weinig mogelijk personeel in dienst te houden en de rest naar de werkloosheidsstatistieken te sturen. Als het bedrijfsleven de visie van de overheid ondermijnt, moet het bedrijfsleven haar beleid aanpassen of de overheid haar visie bijsturen. Zo lang dit niet gebeurt, blijven al deze debatten tijdverlies, met uitzondering van die paar stommiteiten die een blogpost waard zijn.
-------------------
[1] Dat is zelfs drie regels minder dan het lemma ‘religie’ in het Wikipedia-artikel over haar thuisgemeente Lebbeke, waar sinds mensenheugnis geen belangrijk godsdienstig debat is gevoerd of conflict is ontstaan.
[2] Maar niet de enige partij, voor alle duidelijkheid. Dit probleem is zeker niet uitsluitend de schuld van de liberalen.
